عملیات کربلای۴
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از مناطق حساس عملیات، جزیره ام الرصاص و نوک بوارین بود که به‌رغم تلاش بسیاری که برای تصرف آن انجام شد، به خاطر هوشیاری دشمن امکان ادامه درگیری از میان رفت.
[ویرایش]
بر اساس راهبرد نظامی ارائه‌شده از سوی سپاه پاسداران به مسئولین کشور، برای نیل به پیروزی در جنگ می‌بایست در جبهه جنوب، جاده‌های شمالی و جنوبی بصره و نیز در جبهه شمالی، جاده‌های مواصلاتی کرکوک به بغداد قطع و یا تهدید شوند و درنتیجه، صدور نفت عراق به خارج کاملاً قطع گردد و سپس حرکت اصلی به سمت بغداد آغاز شود.
بر همین اساس، محاصره و سپس تصرف شهر بصره به‌عنوان هدف عملیات اصلی سپاه پاسداران در سال ۱۳۶۵ موردتوجه قرار گرفت که برای تحقق آن به‌کارگیری حدود ۵۰۰ گردان و آن‌هم از سه محور ضرورت یافت لیکن به دلیل مشکلاتی همچون ضعف امکانات نظامی تنها یک محور – به‌عنوان تنها راه باقی‌مانده جنگ در جبهه جنوب – انتخاب شد.
به‌عبارت‌دیگر، پس از حذف دو محور احاطه‌ای (هور و فاو) منطقه شلمچه و ابوالخصیب به‌منظور انجام عملیاتی بزرگ و سرنوشت‌ساز برگزیده شد.
[ویرایش]
تصرف شهر بصره و تهدید جاده صفران – بصره
[ویرایش]
منطقه عملیاتی ابوالخصیب و شلمچه دارای ارزش‌ها و ویژگی‌های مهم سیاسی و نظامی است و می‌توان آن را مهم‌ترین منطقه عملیاتی در جبهه جنوب دانست.
مرکز این منطقه، نخلستان‌های اطراف اروندرود – حدفاصل جزیره بلجانیه تا بصره است – که عرض آن ۴ تا ۵ کیلومتر و طول آن حدود ۱۵ کیلومتر هست.
زمین منطقه عملیاتی از دو جهت دارای خصوصیات مهمی هست:
۱- وجود نهرها و کانال‌های کشاورزی که عمق مناسبی دارد و از آن‌ها می‌توان برای پدافند استفاده کرد.
۲- جناحین منطقه عملیاتی که از شمال به آب‌گرفتگی شلمچه و کانال ماهی گیری و از جنوب به خور زبیر و زمین‌های باتلاقی اطراف آن منتهی می‌شود و دشمن در آن قدرت پاتک ندارد.
[ویرایش]
شمال منطقه عملیاتی در حوزه استحفاظی سپاه سوم و جنوب آن در حوزه استحفاظی سپاه هفتم عراق قرار داشت. لشکر ۱۱ پیاده از سپاه سوم و لشکر ۱۵ پیاده از سپاه هفتم در منطقه حضور داشتند. در ذیل اسامی کلیه یگان‌هایی که قبل و حین عملیات در منطقه حضور یافتند، آورده شده است:
الف – یگان‌های پیاده:
تیپ‌های ۱۹، ۲۲، ۱۰۴، ۱۱۱، ۸۰۲ ، ۸۰۵، ۱۰۷، ۱۰۲، ۷۰۲، ۴۲۰، ۴۲۱، ۴۲۹، ۴۵، ۱۱۲، ۴۷، ۲۳، ۲۳۸، ۴۳۶، ۸۰۲، ۵۰۱، ۴۰۲، ۱۱۷ و ۲۸
ب– یگان‌های زرهی:
تیپ‌های ۱۶، ۳۰ و یک گردان مستقل
ج – یگان‌های مکانیزه:
تیپ‌های ۲۵ و ۸
د– گارد ریاست جمهوری:
تیپ‌های ۲ و ۴ از لشکر۱ کماندویی و تیپ‌های ۷ و ۸ از لشکر ۲ پیاده
هـ – نیروی مخصوص:
تیپ‌های ۶۶ و ۶۸
و – کماندو:
تیپ۴ کماندویی ستاد کل و گردان کماندویی لشکر ۲۶
ز – جیش الشعبی:
قاطع ۵۸ المثنی
[ویرایش]
هدایت فرماندهی عملیات بر عهده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء (ص) سپاه پاسداران بود و چهار قرارگاه عملیاتی نیز اجرای آن را بر عهده داشتند.
قرارگاه نجف هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
لشکر ۱۹ فجر
لشکر ۵ نصر
لشکر ۱۷ علی ابن ابی‌طالب (ع)
لشکر ۱۵۵ ویژه شهدا
تیپ ۲۱ امام رضا (ع)
تیپ ۵۷ حضرت ابوالفضل (ع)
تیپ ۱۲ حضرت قائم (ع)
+ ۴ گردان توپخانه
قرارگاه قدس هدایت نیروهای زیر به عهده داشت:
لشکر ۲۵ کربلا هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
لشکر ۴۱ ثارالله (ع)
لشکر ۱۰ سیدالشهدا(ع)
+ ۴ گردان توپخانه
قرارگاه کربلا
لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص)
لشکر ۱۴ امام حسین (ع)
لشکر ۸ نجف اشرف
لشکر ۳۱ عاشورا
تیپ ۴۴ قمر بنی‌هاشم (ع)
لشکر ۳۲ انصار الحسین (ع)
+ ۴ گردان توپخانه
قرارگاه نوح هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
لشکر ۷ ولی‌عصر (عج)
تیپ ۳۳ المهدی (عج)
تیپ ۱۸ الغدیر
ناوتیپ امیرالمؤمنین (ع)
+ ۴ گردان و ۱ آتش‌بار توپخانه
هم‌چنین، دو تیپ توپخانه تحت امر قرارگاه مرکزی بودند:
- تیپ ۶۳ خاتم‌الانبیاء (ص) با ۴ گردان و ۲ آتش‌بار
- تیپ ۱۵ خرداد با ۴ گردان و ۲ آتش‌بار
ضمناً از مجموع ۳۵۲ گردان موردنیاز، حدود ۲۵۰ گردان آماده گردید که یگان‌های عمل‌کننده هر یک بین ۷ تا ۲۴ گردان را سازمان‌دهی کرده و در خود جای دادند.
[ویرایش]
چهار منطقه شلمچه، ابوالخصیب، مقابل ام الرصاص و جزیره مینو – به این دلیل که به لحاظ مانور، آتش، عقبه و پشتیبانی به هم وابسته‌اند – برای انجام این عملیات بزرگ انتخاب گردید. بر همین اساس، هر یک از چهار منطقه فوق به‌عنوان خط حد یک قرارگاه عملیاتی تعیین شد:
- قرارگاه نجف: از شمال پنج‌ضلعی شلمچه تا جزایر بوارین و ام الطویله پیشروی در محور شلمچه
- قرارگاه قدس: انجام حرکت اصلی عملیات با عبور از تنگه ام الرصاص – بوارین و پیشروی در محور پتروشیمی و ابوالخصیب.
- قرارگاه کربلا: مقابله با پاتک دشمن از مقابل جزیره ام الرصاص، تأمین کل منطقه و پیشروی تا جاده دوم و سوم.
- قرارگاه نوح: تأمین جناح چپ و پیشروی در مقابل جزیره مینو.
هم‌چنین، یگان‌های تحت امر این قرارگاه‌ها می‌بایست طی شش مرحله به اهداف نهایی خود – از شمال به تنومه و از جنوب به پشت کانال بصره – برسند.
[ویرایش]
عملیات می‌بایست در ساعت ۲۲:۳۰ مورخ ۳/۱۰/۱۳۶۵ آغاز شود. به همین خاطر غواص‌های خودی ساعاتی قبل به درون آب‌رفته و به سمت خط دشمن حرکت کردند. در این میان، نیروهای دشمن که کاملاً آماده و هوشیار بودند ضمن پرتاب منور، با تیربار و خمپاره به‌طرف نیروهای خودی شلیک می‌کردند. درمجموع، عملیات خارج از کنترل و هدایت فرماندهی قرارگرفته بود و قبل از هر دستوری یگان‌ها با توجه به نوع وضعیت و هوشیاری و عکس‌العمل دشمن به‌محض رسیدن به ساحل، درگیری را آغاز می‌کردند. در این حال، رمز عملیات (یا محمد) حدود ساعت ۲۲:۴۵ اعلام شد و نیروهای عمل‌کننده فقط توانستند در جزایر سهیل، قطعه، ام الرصاص، ام البابی و بلجانیه نفوذ کنند و در بعضی مناطق نیز به‌صورت موضعی رخنه نمایند.
در مقابل، نیروهای دشمن با پرتاب پی‌درپی منور و اجرای چند مورد بمباران کنار نهر عرایض (عقبه برخی از یگان‌ها) و هم‌چنین اجرای آتش مؤثر روی رودخانه اروند، عملاً سازمان غواص‌ها و نیز نیروهای موج دوم و سوم را به هم زد. به‌طوری‌که نیروهای یگان‌های مجاور بعضاً پراکنده‌شده و اغلب نمی‌توانستند روی هدف عمل نمایند.
یکی از مناطق حساس عملیات، جزیره ام الرصاص و نوک بوارین بود که به‌رغم تلاش بسیاری که برای تصرف آن انجام شد، به خاطر هوشیاری دشمن امکان ادامه درگیری از میان رفت. دشمن با شلیک پرحجم تیربار روی آب، از عبور نیروها از تنگه ام الرصاص – بوارین جلوگیری کرد. مضافاً به این‌که به خاطر حساسیتی که دشمن نسبت به ام الرصاص داشت، در پدافند آن از ۹ رده مانع طبیعی و مصنوعی بهره می‌برد، به‌طوری‌که هرگاه از هر خط عقب رانده می‌شد، در خط بعدی که نسبت به خط قبلی اشراف و تسلط داشت، مقاومت می‌کرد.
در این حال، با توجه به هوشیاری دشمن، امکان ادامه عملیات میسر نبود، لذا به‌منظور حفظ قوا و طراحی مجدد عملیات آتی، از ادامه نبرد اجتناب شد.
[ویرایش]
حدود ۸۰۰۰ کشته و زخمی
حدود ۶۰ اسیر
انهدام حدود ۷۰ دستگاه زرهی، مکانیزه و خودرو
انهدام تعداد زیادی سلاح سبک و نیمه سنگین
[ویرایش]
سمیعی، علی، كارنامه توصيفي عملیات هشت سال دفاع مقدس، نشر نزسا،تهران، ۱۳۷۶.
